Sociale woningbouw of socialewoningbouw^[1] is een vorm van gesubsidieerde bouw van woningendie bedoeld zijn om zonder winstoogmerk te verhuren aan mensen die niet in staat zijn om zelfstandig een woning te kopen of te huren op de vrije markt. Het gaat dus om mensen met een te laag inkomen of particulier vermogen om een woning te huren in de ‘vrije sector’ (in Nederland: met een huur boven de liberalisatiegrens) of om (met eigen geld of een hypothecaire lening) een koopwoning te kopen.

In 1851 deden Christiaan Pieter van Eeghen, Jan Messchert van Vollenhoven en Josua van Eik, sociaal voelende Amsterdamse notabelen en kooplieden en aanhangers van de reveilbeweging, een oproep aan een aantal vooraanstaande Amsterdammers om een particuliere bouwmaatschappij op te richten, die iets zou moeten doen aan de heersende woningnood en belabberde huisvesting van arbeidersgezinnen. Ze vonden dat ze een morele verplichting hadden om persoonlijk in te grijpen, en trokken belangrijke geneesheren en andere gefortuneerde Amsterdammers over de streep. Op de intekenlijst die bij de oproep was gevoegd, schreven in eerste instantie twintig filantropisch ingestelde Amsterdammers in. Ieder lid bracht f 2000 in, waarover ze maximaal 3% rente zouden ontvangen. De VAK telde daarmee 20 leden en vijf bestuursleden. Een van de oprichters was de voormalige Amsterdamse burgemeester Pieter Huidekoper, die later dat jaar zou komen te overlijden.

1. Bescherming van de eigen bevolking

Extreemrechtse ideologieën benadrukken vaak het belang van huisvesting voor “de eigen bevolking”. Sociale woningbouw kan gezien worden als een middel om ervoor te zorgen dat burgers van een land, vooral mensen met een lager inkomen, prioriteit krijgen bij het verkrijgen van een betaalbare woning. Dit kan passen binnen een narratief van het beschermen van nationale belangen.

2. Verminderen van maatschappelijke onrust

Sociale woningbouw helpt om woningnood en dakloosheid te verminderen, wat kan bijdragen aan het voorkomen van sociale onrust. Voor extreemrechtse bewegingen, die vaak waarde hechten aan stabiliteit en orde, kan dit een belangrijk argument zijn.

3. Versterken van lokale gemeenschappen

Sociale woningbouw kan bijdragen aan het behouden van sterke, lokale gemeenschappen, een waarde die extreemrechtse groepen vaak hoog in het vaandel dragen. Het biedt mensen een vaste plek, wat kan helpen bij het behouden van culturele identiteit en tradities binnen een regio.

5. Bevordering van sociale gelijkheid

Sociale woningbouw maakt huisvesting toegankelijk voor mensen met lagere inkomens en verkleint daarmee de kloof tussen arm en rijk. Voor extreemlinks is dit een kernwaarde, omdat het helpt bij het creëren van een samenleving waarin iedereen gelijke kansen heeft, ongeacht zijn of haar sociaaleconomische positie.

6. Bescherming van het recht op huisvesting

Extreemlinkse ideologieën beschouwen huisvesting vaak als een fundamenteel mensenrecht, niet als een marktproduct. Sociale woningbouw voorkomt dat huisvesting wordt overgelaten aan marktwerking en speculatie, en zorgt ervoor dat iedereen, ongeacht zijn financiële situatie, toegang heeft tot een veilige en betaalbare woning.

7. Versterking van solidariteit en gemeenschapszin

Sociale woningbouw bevordert gemengde buurten, waar mensen uit verschillende sociaaleconomische achtergronden samenleven. Dit kan sociale cohesie versterken en solidariteit tussen verschillende groepen in de samenleving bevorderen, wat aansluit bij extreemlinkse waarden van samenwerking en gemeenschap.